۱۳۸۹ اردیبهشت ۲۸, سه‌شنبه

شكار فاكس بت (3)

.
قسمت نخست این نوشتار را در اینجا بخوانید.
قسمت دوم این نوشتار را در اینجا بخوانید.
.
در اواخر دهه 1970، فاكس بت هاي شوروي، از طريق درياي خزر به حريم هوايي ايران تجاوز كرده و در ارتفاع 65000 فوت و سرعت 2.5 ماخ از پايگاه هوايي خاتمي در نزديكي اصفهان كه به تازگي محل استقرار جنگنده‌هاي تازه وارد اف-14 تامكت شده بود، عكسبرداري مي‌كردند. اين پروازهاي تجاوزگرانه روسها با عملياتي شدن جنگنده‌هاي شكاري تامكت كه به موشكهاي دوربرد و كشنده فونيكس مجهز بودند، پايان پذيرفت؛ موشكهاي ساخت هيوز فونيكس به راحتي مي‌توانستند فاکس بت های شوروي را هدف قرار دهند.
.

.
نامه فوق محرنامه زير، نشاندهنده نتيجه عملياتهاي جاسوسي – عكسبرداري روسها به وسيله ميگ-25 از ایران مي‌باشد و بر اساس گزارشي از مجموعه داده هاي موجود در بايگاني دفتر وابسته دفاعي ايالات متحده بدست آمده است.

از: دفتر فرمانده نيروي هوايي شاهنشاهي ايران
به: رياست ستاد، نيروي هوايي ايالات متحده، واشنگتن
ژنرال آلن عزيز
من اخيرن از طريق اخبار اطلاعاتي خاص آگاه شدم كه ممكن است وضعيت دفاع ملي و تهديد در قبال ايران به طور قابل توجهي تغيير كند. در خلال بازديد اخير من از عراق و در ملاقاتهايي كه با سرتيپ حميد شعبان التكريتي، فرمانده نيروي هوايي عراق داشتم، به من شواهدي ارائه شد كه نيروي هوايي عراق داراي اخبار اطلاعاتي راجع به نيروي هوايي شاهنشاهي است كه فقط ممكن است از طريق پوشش عكسبرداري هوايي تهيه شده باشند. سرتيپ حميد شعبان التكريتي قادر بود جزئيات نوسازيها و كوششهاي ساختماني ما در پايگاه هوايي خاتمي را در مركز ايران، تشريح نمايد. نظريات وي راجع به پيشرفتهاي ما در هر مورد بسيار با جزئيات، دقيق، درست و مطابق روز بود. به نحو قابل دركي، من ديدارها با سرتيپ حميد شعبان التكريتي را به پايان رساندم در حالي كه بسيار آشفته خاطر بودم كه محتملترين رقيب (دشمن) نظامي ايران در حال مجهز شدن با اطلاعاتي است كه جزئيات تلاشهاي دفاعي كاملن حفاظت شده ما را تشريح مي كند. بدين سبب، من مايل خواهم بود امكان برقراري يك نامه تبادل اطلاعات كه متقابلن هم براي نيروي هوايي شاهنشاهي و هم نيروي هوايي ايالات متحده سودمند خواهد بود، را پيگيري نمايم. من معتقدم چنين برنامه اي براي دولتهاي ما فوق العاده با ارزش خواهد بود. براي مثال، من مطمئن هستم كه اطلاعات ELINT ناشي از پروژه IBEX نيروي هوايي شاهنشاهي، همچنين پوشش شناسايي عكسبرداري هوايي تاكتيكي، در كيفيت و طبيعتي خواهد بود كه براي ايالات متحده، بسيار ارزشمند است. در عوض، من تصور مي كنم كه نيروي هوايي ايالات متحده مي تواند داده هاي اطلاعات چند منبعي آناليز شده در مورد عراق و افغانستان، از جمله پوشش عكسبرداري ماهواره اي را به نيروي هوايي شاهنشاهي ايران بدهد. در حالي كه تشخيص مي دهم كه هماهنگي لازم و اخذ مجوزها سخت و وقتگير خواهند بود، اضطرار در نياز، مرا ناگزير به درخواست سرعت بخشيدن به آن در حداكثر زمان ممكنه مي نمايد. عميقن از هرگونه مساعدتي كه شما بتوانيد به عمل آوريد، تشكر مي نمايم. من و ستادم منتظر دريافت هرگونه پاسخي هستيم.

ارتشبد ربيعي

عراق در طول جنگ ويرانگر هشت ساله با ايران، از فاكس بت هايش عمدتن براي عكسبرداري و شناسايي استفاده مي‌كرد. ليبي نيز همچون عراق، از فاكس بت ها براي عكسبرداري از كشورهاي چاد و تونس بهره مي‌برد. فاكس بت هاي ليبايي از پايگاه هوايي «اوكبا بن نافي» به عمليات مي‌پرداختند.
.

.
افسانه فاكس بت، هنگامي كه خلبان ناراضي اتحاد شوروي، «ويكتور بلنكو» با جنگنده MiG-25P (گونه Foxbat-A) در فرودگاه Hakodate در ژاپن فرود آمد، به سرعت ناپديد مي‌شود. بررسي‌هايي كه از نزديك بر روي اين جنگنده انجام پذيرفت، آشكار ساخت از ديدگاه استانداردهاي غربي، هواپيمايي بسيار خام به شمار مي‌آيد؛ موتورهاي غو‌ل پيكر آن، تشنگي فراواني براي مصرف سوخت دارند و هواپیما از آويونيك بسيار ابتدايي بهره‌مند است. اگرچه فاكس بت قادر بود به راحتي به سرعت 3 ماخ دست پيدا كند، اما مانورپذيري آن به ويژه در سرعتهاي بالا، بسيار ضعيف بود؛ و مهمتر اينكه موتورهاي توربوجت R-15BD ساخت تومانسكي آن، پس از چنين پرواز پرسرعتي، به نحوي آسيب مي‌ديدند كه مي‌بايست تعويض گردند.
.

.
در مي 1997 يك MiG-25RB نيروي هوايي هند، از فراز پاكستان عبور نمود. اين فاكس بت كه در ارتفاع 65000 فوتي و با سرعت زيرصوت وارد حريم هوايي پاكستان شده بود، توسط رادارهاي پاكستان كشف نشده و ناشناس باقي مانده بود. سپس با پرواز بر فراز تاسيسات استراتژيك پاكستان در نزديكي اسلام آباد و عكسبرداري از آنها، به سمت هند بازگشت. شايد بيني پاكستاني‌ها و به ويژه نيروي هوايي آنان با چنين اقدامي به خاك ماليده شده باشد، اما خلبان فاكس بت، عكسبرداري تنها را كافي ندانسته و به هنگام بازگشت، توان موتورهاي هواپيما را به اندازه‌اي زياد نمود كه به سرعت 2 ماخ دست يابد و باعث گردد صداي مهيب شكستن ديوار صوتي در فضاي پاكستان طنين انداز شود. شماري از شكاري هاي F-16A نيروي هوايي پاكستان كه اسكرمبل (آماده درگيري) بودند، به هوا برخاستند اما زمان و توان كافي براي چنين رهگيري را نداشتند. در سال 1991، هند و پاكستان قرارداد عدم تجاوز به حريم هوايي يكديگر را امضا كردند، اما اين توافقنامه در برخي وقتها به دليل ديگر توافقات جهاني توسط يكي از طرفها شكسته مي‌شد و پس از اين بود كه آنها هر كاري مي خواستند مي كردند!

امروزه دوران طلایی فاکس بت پایان پذیرفته و تنها حدود 15 فروند از نوع MiG-25RBSh (گونه Foxbat-D) در خدمت نیروی هوایی روسیه قرار دارد که آنها هم تنها برای عکسبرداری جاسوسی بکار گرفته می شوند و بر رویشان دوربینهای SLAR از نوع Shampol یا Ramrod نصب است. هندی ها در سال 2006، تمامی فاکس بت های خود را طی مراسم باشکوهی در دهلی نو از رده خارج کردند. شمار قابل توجهی از کاربران فاکس بت را کشورهای عرب متحد شوروی یعنی الجزایر، سوریه و عراق تشکیل می دادند که با توجه به کیفیت بسیار پایین سرویس دهی، تعمیرات و پشتیبانی قطعات یدکی این هواپیماها از سوی روسیه، کسی نمی داند چه تعداد از فاکس بت ها هنوز در خدمت این کشورها قرار دارند و آنچه گفته می‏شود، تنها بر پایه گمانه زنی می باشد. نیروی هوایی عراق نیز پس از حمله سال 2003 آمریکا و بریتانیا، از هم پاشید و معدود فاکس بت های سالم این کشور نیز پس از بیرون کشیدن از زیر خراوارها خاک، توسط هواپیماهای باربری غول پیکری C-5 Galaxy به ایالات متحده حمل شدند.
.

.
در جریان جنگ سال 2003 خلیج فارس، نیروی هوایی عراق برآن شد تا هواپیماهای با ارزش جنگی خود را پنهان کند که فاکس بت ها نیز از این جمله بودند. برای اینکار، عراقیها هواپیماهای خود را زیر صدها تن خاک پنهان نمودند. پس از سرنگونی صدام، شماری از هواپیماهای میگ-25 در محوطهء بیابانی گسترده پایگاه التقدم در 70 کیلومتری غرب بغداد از زیر خاک بیرون کشیده شدند؛ یک پایان بسیار غم انگیز برای این هواپیمايی افسانه ای.

پس از فروپاشي شوروي در سال 1991، فاكس بت هايي كه در اختيار كشورهاي تازه استقلال يافته شوروي قرار داشتند، خدمتشان به پايان رسيد. از جمله اين كشورها مي توان به آذربايجان، بلاروس، قزاقستان و اوكراين اشاره كرد. پس از اينكه ويكتور بلنكو با ميگ-25 به غرب پناهنده شد و باعث گرديد از حساسيت مسائل امنيتي مربوط به اين هواپيما كاسته گردد، فاكس بت به طور گسترده به شماري از كشورهاي خارجي صادر شد. جنگنده هاي صادراتي ميگ-25 عمومن از گونه MiG-25PD بودند كه در آنها آويونيك ضعيفتري تعبيه گشته بود. در اين ميگها معمولن سامانه جستجوگر فروسرخ (IRST) به همراه نمونهء قديمي‌تر رادار اسمرچ (Smerch) قرار داده مي‌شد. از اين ميگهاي صادراتي كه از گونه MiG-25PD بودند، در غرب با نام Foxbat-E ياد مي‌شد. به هر حال كاربران فاكس بت هاي صادراتي در ليست زير آورده شده اند. شمار هواپيماهاي ميگ-25 تحويل داده شده به آنها نامعلوم است و رقمهايي كه مي‌خوانيد، بر اساس گمانه‌زني ارائه شده اند.

* الجزائر يكي از تخستين مشتريان ميگ-25 بوده است كه اولين سري فاكس بت هايش را در سال 1979 (برابر 1357) دريافت نموده است. گمان مي رود اين كشور 16 فروند جنگنده شكاري رهگير MiG-25PD و گونه دوسرنشينه MiG-25PU را به همراه 4 فروند گونه شناسايي MiG-25RB دريافت كرده باشد.

* بلغارستان 3 فروند MiG-25RBT و يك فروند MiG-25RU را پيش از فروپاشي شوروي دريافت كرده است. بلغارها تنها كاربر اين نوع هواپيما در بين كشورهاي عضو پيمان ورشو بودند. يكي از هواپيماهاي MiG-25RBT در جريان حادثه‌اي از بين رفت و ديگر هواپيماها پس از گسست پيمان ورشو با 5 فروند ميگ-23 تعويض شدند.

* همانطور كه پيشتر نوشتيم، در اوايل دهه 1970، هفت فروند ميگ شناسايي جاسوسي MiG-25R يا MiG-25RB در مصر با نام و نشان اين كشور ولي توسط شوروي عملياتي شده بودند. اين هواپيماها هيچگاه به طور رسمي يا اجاره‌اي در اختيار نيروي هوايي مصر قرار نداشتند.

Free Image Hosting At img98

.

* هند در اوايل دهه 1980، شمار 6 فروند ميگ شناسايي جاسوسي MiG-25RB را به همراه 2 فروند نمونه آموزشي MiG-25RU از شوروي دريافت كرد. اين ميگها در هند با نام Garuda شناخته شدند كه يك الهه باستانی هندو به شكل عقاب مي‌باشد. اين هواپيماها در بهار 2006 از رده خارج گشتند.
.

Free Image Hosting At img98
گروهي از خلبانان فاكس بت اسكادران 96 ام نيروي هوايي عراق

.

* چنين انگاشته مي‌شود كه عراق چيزي در حدود 20 فروند جنگنده شكاري رهگير MiG-25PD و 8 فروند هواپيماي شناسايي MiG-25RB را در اوايل دهه 1980 دريافت كرده بود. عراق هواپيماهاي MiG-25RB را در چندين بمباران هوايي ارتفاع بالا و قابل توجه بر ضد اهداف متعلق به ايرانيان در طول جنگ هشت ساله به كار گرفت. بسياري از فاكس بت هاي عراقي در دوران جنگ سال 1991 خليج فارس بر روي زمين نابود شدند و دو فروندشان نيز در جريان نبرد هوايي به وسيلهء شكاريهاي اف-15 سرنگون گشتند. در تنها نبرد هوايي جنگ كه به سود عراق به پايان رسيد، در روز 20 ژانويه 1991 يك جنگنده MiG-25PD عراقي، يك جنگنده اف-18 را هدف قرار داد و سرنگون ساخت. در 25 دسامبر 1992، نيروهاي آمريكايي يك ميگ-25 ديگر عراقي را به وسيلهء يك جنگنده اف-16 سرنگون كردند و آن را به عنوان هديه كريسمس به صدام حسين پیشكش نمودند! شماری از میگهای25 عراقی، پس از تاخت و تاز ایالات متحده به عراق در بهار سال 2003، به همراه دسته ای دیگر از جنگنده‏ها در حالی یافت شدند که زیر خاک پنهانشان کرده بودند.

* لیبی حدود 30 فروند شکاری رهگیر MiG-25PD، پنج هواپیمای آموزشی MiG-25RU و پنج فروند هواپیمای شناسایی MiG-25RB را توانست در اختیار بگیرد.

* سوریه 30 فروند شکاری رهگیر MiG-25PD را به همراه 5 فروند هواپیمای آموزشی MiG-25PU و 8 فروند هواپیمای شناسایی MiG-25RB را در اختیار داشت. در جریان درگیری هوایی 13 فوریه 1981، دو جنگنده اف-15 اسرائیل با دو میگ-25 سوری درگیر شدند که هر طرف یک جنگنده را از دست داد.

* درمجموع چیزی حدود 1190 فروند میگ-25 از تمامی گونه ها مابین سالهای 1969 تا 1984 ساخته شدند که به این تعداد، باید چند پیش نمونه آزمایشی این هواپیما را که در کارخانه Gorkiy (ماکسیم گورکی = نویسنده کمونیست) ساخته شدند، افزود. دقیقن مشخص نشده که چه تعداد میگ-25 هنوز در سرویس هستند، اگرچه آنهایی هم که در خدمت باشند، زمان چندان درازی از زندگی خدمتیشان باقی نمانده است.

از دست رفتگان (توسط اسرائیل)
13 فوریه 1981، یک فروند Foxbat-B نیروی هوایی سوریه بر فراز لبنان توسط یک جنگنده F-15A اسرائیلی به خلبانی بنیامین زينکر (Benyamin Zinker) سرنگون شد.

29 جولای 1981، یک فروند Foxbat-B نیروی هوایی سوریه بر فراز لبنان توسط یک جنگنده F-15A اسرائیلی به خلبانی شائول سیمون (Sha'ul Simon) سرنگون شد.

7 جولای 1982، یک فروند Foxbat-B نیروی هوایی سوریه بر فراز دره بقاء توسط یک جنگنده F-15A اسرائیلی سرنگون شد.

31 آگوست 1983، یک فروند Foxbat-B نیروی هوایی سوریه در نزدیکی نوار ساحلی لبنان در منطقه قونیه هدف یک موشک MIM-23 HAWK قرار گرفت و آسیب دید؛ سپس توسط یک جنگنده F-15C اسرائیلی به خلبانی شائول سیمون سرنگون شد.

از دست رفتگان (توسط ایران)
آوریل 1982: جنگندهء F-14A متعلق به اسكادران 84 ام، با یک موشک AIM-54A، جنگندهء MiG-25RB عراقی را سرنگون مي‏کند.

16 سپتامبر 1982: جنگندهء F-14A متعلق به اسكادران 84 ام، به خلبانی سروان شهرام رستمی، با یک موشک AIM-54A، جنگندهء MiG-25RB عراقی را بر فراز آبهای خلیج فارس و در نزدیکی ترمینال نفتی خارک، در ارتفاع 55 هزار فوتی سرنگون مي‏کند.

اول دسامبر 1982: جنگندهء F-14A متعلق به اسكادران 84 ام، به خلبانی سروان شهرام رستمی، با یک موشک AIM-54A، جنگندهء MiG-25RB عراقی را سرنگون مي‏کند.

4 دسامبر 1982: جنگندهء F-14A متعلق به اسكادران 81 ام، به خلبانی سروان شهرام رستمی، با یک موشک AIM-54A، جنگندهء MiG-25PD عراقی را سرنگون مي‏کند.

6 آگوست 1983: جنگندهء F-14A متعلق به اسكادران 73 ام مستقر در پایگاه یکم شکاری مهرآباد، با یک موشک AIM-54A، جنگندهء MiG-25RB عراقی را سرنگون مي‏کند.

6 آگوست 1983: جنگندهء F-5E متعلق به پایگاه دوم شکاری تبریز، به خلبانی سروان یدالله جوادپور، با یک موشک سایدوایندر، جنگندهء MiG-25RB عراقی را سرنگون مي‏کند.

Free Image Hosting At img98
یدالله جواد پور (تکخال F-5E در جنگ ویرانگر هشت ساله با عراق)
.

15 فوریه 1986: جنگندهء F-14A متعلق به اسكادران 73 ام مستقر در پایگاه یکم شکاری مهرآباد، با یک موشک AIM-54A، جنگندهء MiG-25RB عراقی را سرنگون مي‏کند. (احتمالن هواپیمای سرهنگ محمد ریان، تکخال میگ25 در جهان)

3 جولای 1986: جنگندهء F-5E متعلق به پایگاه دوم شکاری تبریز، به خلبانی سروان مجید شعبانی، با آتش مسلسل، جنگندهء MiG-25PD عراقی را سرنگون مي‏کند.
.

Free Image Hosting At img98
مجید شعبانی (نفر سمت راست)

.
3 سپتامبر 1986: جنگندهء F-14A متعلق به پایگاه هشتم شکاری خاتمی (اصفهان)، با یک موشک AIM-54A، جنگندهء MiG-25RB عراقی را سرنگون مي‏کند.

17 نوامبر 1986: جنگندهء F-14A متعلق به اسكادران 73 ام مستقر در پایگاه یکم شکاری مهرآباد، با یک موشک AIM-54A، جنگندهء بسیار پیشرفته و جنگ الکترونیک MiG-25BM عراقی را که توسط خلبان روس پرواز می‏کرد در ارتفاع 67 هزار فوتی سرنگون مي‏کند.

11 نوامبر 1987: ‏‏جنگندهء F-14A متعلق به اسكادران 73 ام مستقر در پایگاه یکم شکاری مهرآباد، با یک موشک AIM-54A، جنگندهء بسیار پیشرفته و جنگ الکترونیک MiG-25BM عراقی را که توسط خلبان روس پرواز می‏کرد در ارتفاع بسیار بالا هدف قرار داده و سرنگون مي‏کند.

19 مارس 1988: جنگندهء F-14A متعلق به اسكادران 82 ام مستقر در پایگاه ششم شکاری بوشهر، با یک موشک AIM-54A، هواپیمای جاسوسی MiG-25RBS عراقی را سرنگون مي‏کند.

در طول جنگ ويرانگر هشت سالهء ايران و عراق، تعدادي از ميگهاي25 عراقي نيز توسط پدافند زميني سرنگون گشتند كه از جملهء آنها مي‏توان به هدف قرار گرفتن MiG-25RB عراقي در بهمن 1365 در ارتفاع 67 هزار فوتي در اصفهان توسط سيستم دفاع موشكي HQ-2 و سرنگونی يك ميگ25 ديگر در اواخر جنگ، در منطقهء مسجد سليمان توسط پدافند موشكي HAWK اشاره نمود.

پيوندها:
ماجراي شكستن ديوار صوتي بر فراز اسلام آباد توسط فاكس بت هندي
تمبر يادبود پنجاهمين سالگرد تاسيس نيروي هوايي هند با عكسي از فاكس بت
.

۱ نظر:

TFT1 گفت...

سلام
بسیار زیبا بود
اگه میشه یک مطلب در مورد تکخال های نیروی هوایی بنویسید
ممنون